Tomaszów Mazowiecki, często niedoceniany na turystycznej mapie Polski, skrywa w sobie prawdziwe skarby dla miłośników pieszych wędrówek. Położony w sercu województwa łódzkiego, nad rzekami Pilicą, Wolbórką, Piasecznicą i Czarną, w bliskim sąsiedztwie rozległego Zalewu Sulejowskiego, oferuje krajobrazy, które zaskakują różnorodnością i bogactwem. To region, gdzie historia splata się z naturą, a każdy krok na szlaku odkrywa nowe, fascynujące oblicze.
Dla wędrowców, Tomaszów Mazowiecki i jego okolice to prawdziwy raj. Sieć dobrze oznakowanych szlaków prowadzi przez malownicze rezerwaty przyrody, historyczne miejsca i urokliwe zakola rzeki Pilicy, która dała nazwę unikalnemu produktowi turystycznemu regionu – „Tomaszowskiej Okrąglicy”. Niezależnie od tego, czy szukają Państwo spokojnego spaceru po lesie, czy ambitnej wyprawy z historycznym tłem, ten region ma coś do zaoferowania. Przyjrzyjmy się bliżej najciekawszym pieszym trasom, które pozwolą Państwu w pełni doświadczyć uroku tej ziemi.
Szlaki Piesze – Serce Regionu: Przewodnik po Oznakowanych Trasach
Region Tomaszowa Mazowieckiego może pochwalić się rozbudowaną siecią znakowanych szlaków pieszych, które prowadzą przez najpiękniejsze zakątki przyrody i historii. Każdy z nich oferuje unikalne doświadczenia, dostosowane do różnych poziomów kondycji i zainteresowań.
Zielony Szlak (57 km): Wędrówka przez Spalski Park Krajobrazowy
Jednym z najbardziej popularnych i wszechstronnych szlaków w regionie jest liczący 57 kilometrów Szlak Zielony. Rozpoczyna się on w samym Tomaszowie Mazowieckim, w pobliżu dworca PKS/PKP, i prowadzi przez malownicze ulice miasta, takie jak Dworcowa, Spalska, Szczęśliwa, Mireckiego i Nowy Port, aż do dzielnicy Brzustówka. Już na początku trasy mijamy Szkolne Schronisko Młodzieżowe oraz Ośrodek Sportu i Rekreacji, co może być przydatne dla planujących dłuższy pobyt.
Prawdziwa przygoda zaczyna się jednak, gdy szlak wkracza na teren Spalskiego Parku Krajobrazowego. Ten utworzony w 1995 roku park, o powierzchni 36 tysięcy hektarów, chroni dolinę rzeki Pilicy wraz z rozległymi Lasami Spalskimi. Wędrując zielonym szlakiem, zanurzają się Państwo w gęste lasy, przecinają liczne śródleśne rzeki i strumienie, takie jak Gacia, Słomianka czy Giełzówka, które tworzą unikalny, wilgotny ekosystem.
Kluczowymi punktami na tym szlaku są dwa perły „Tomaszowskiej Okrąglicy”: Rezerwat Przyrody Niebieskie Źródła i Skansen Rzeki Pilicy. Szlak prowadzi bezpośrednio do tych atrakcji, oferując wędrowcom możliwość podziwiania niezwykłych wywierzysk krasowych o błękitno-zielonej barwie wody oraz poznania historii rzeki w pierwszym w Polsce muzeum na wolnym powietrzu.
Dalej szlak prowadzi przez urokliwe wsie, takie jak Wąwał, gdzie znajduje się tzw. „Przepaść” – miejsce, w którym wody okresowego cieku znikają pod ziemią w szczelinach wapieni jurajskich, zasilając Niebieskie Źródła. To fascynujący przykład krasowych zjawisk w regionie. Kontynuując wędrówkę, dotrą Państwo do Ośrodka Hodowli Żubrów w Smardzewicach, co stanowi dodatkową atrakcję przyrodniczą. Szlak Zielony kończy się w Luboczy, oferując kompleksowe doświadczenie przyrodnicze i kulturowe regionu.
Czerwony Szlak „Partyzancki” im. majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”
Dla tych, którzy poszukują szlaków z historycznym tłem, Czerwony Szlak „Partyzancki” jest doskonałym wyborem. Upamiętnia on postać majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala” i jego oddziału, który działał w tych lasach podczas II wojny światowej. Chociaż szczegółowy przebieg szlaku wymaga dodatkowego rozpoznania w terenie, jego nazwa sama w sobie zaprasza do refleksji nad burzliwą historią regionu i bohaterstwem ludzi walczących o wolność. To trasa, która łączy aktywny wypoczynek z lekcją historii na świeżym powietrzu.
Niebieski Szlak Rzeki Pilicy (122 km): Wzdłuż Królowej Polskich Rzek
Niebieski Szlak Rzeki Pilicy to propozycja dla bardziej wytrwałych wędrowców, oferująca aż 122 kilometry malowniczej trasy wzdłuż jednej z najpiękniejszych rzek Polski. Pilica, ze swoimi urokliwymi zakolami, które dały nazwę „Tomaszowskiej Okrąglicy”, jest rzeką o bogatej historii i niezwykłych walorach przyrodniczych. Wędrując tym szlakiem, doświadczą Państwo różnorodności krajobrazów doliny Pilicy – od szerokich, spokojnych odcinków, idealnych do obserwacji ptaków, po bardziej dzikie i zalesione tereny. Szlak ten jest idealny do długich, kontemplacyjnych wędrówek, pozwalających na pełne zanurzenie się w naturę i spokój rzeki.
Szlak Żółty „Carskich Łowów” i Czerwony „Carską Drogą do Żubrów”
Te dwa szlaki, choć krótsze, oferują fascynujące połączenie historii i przyrody. Szlak Żółty „Carskich Łowów” nawiązuje do czasów, gdy tereny te były ulubionym miejscem polowań carów rosyjskich, w tym Mikołaja II, który podziwiał Niebieskie Źródła w 1901 roku. Czerwony Szlak „Carską Drogą do Żubrów” prowadzi natomiast w kierunku Ośrodka Hodowli Żubrów w Smardzewicach, dając unikalną okazję do spotkania z tymi majestatycznymi zwierzętami w ich naturalnym środowisku. Oba szlaki są idealne na krótsze, tematyczne wycieczki, które łączą aktywność fizyczną z poznawaniem lokalnego dziedzictwa.
Przyroda na Szlaku: Co Zobaczysz?
Wędrówki po szlakach Tomaszowa Mazowieckiego to nie tylko ruch, ale przede wszystkim możliwość obcowania z niezwykłą przyrodą. Region ten jest domem dla wielu unikalnych ekosystemów i gatunków.
Rezerwat Przyrody Niebieskie Źródła: Fenomen Natury
Podczas wędrówki zielonym szlakiem, a także jako cel samodzielnej wycieczki, Rezerwat Przyrody Niebieskie Źródła to absolutny punkt obowiązkowy. To unikatowe wywierzyska krasowe, gdzie woda wybija się z dna zbiornika, powodując jego charakterystyczne pulsowanie. Niezwykła błękitno-zielona barwa wody, która zmienia odcienie w zależności od pogody i nasłonecznienia, jest efektem fizykochemicznych właściwości – czysta, przefiltrowana woda pochłania promienie czerwone, a przepuszcza niebieskie i zielone.
Rezerwat jest ostoją dla wielu gatunków ptaków wodnych, które zadomowiły się tu dzięki stałej temperaturze wody wynoszącej około 9°C przez cały rok. Wędrując ścieżkami rezerwatu, można spotkać zimorodki, podróżniczki, dzięcioły czarne, krzyżówki, ohary, czernice, gągoły, cyraneczki, a nawet łabędzie. Bogata flora obejmuje rzadkie gatunki, takie jak wierzba czarniawa, rzeżucha niecierpkowa czy turówka wonna, a także unikalne bagienne lasy olszowe rosnące na kępach. To miejsce, które zachwyca o każdej porze roku, a zimą, gdy otoczenie zamarza, niezamarzające źródła tworzą magiczny, parujący krajobraz.
Spalski Park Krajobrazowy: Zielone Płuca Regionu
Większość szlaków pieszych w okolicy Tomaszowa Mazowieckiego przebiega przez Spalski Park Krajobrazowy. To obszar o wyjątkowych walorach przyrodniczych, charakteryzujący się rozległymi lasami, licznymi dolinami rzek i strumieni oraz bogatą fauną i florą. Wędrówka przez park to okazja do głębokiego oddechu świeżym powietrzem, obserwacji dzikiej zwierzyny i podziwiania nienaruszonej przyrody. Szlaki są tu zróżnicowane, od łatwych leśnych ścieżek po bardziej wymagające odcinki, co pozwala na dopasowanie trasy do własnych preferencji.
Historyczne Ślady na Szlaku: Podróż w Czasie
Piesze wędrówki po Tomaszowie Mazowieckim to także podróż w czasie, pozwalająca odkryć bogate dziedzictwo historyczne regionu.
Skansen Rzeki Pilicy: Żywe Muzeum Rzeki
Tuż obok Niebieskich Źródeł, na prawym brzegu Pilicy, znajduje się Skansen Rzeki Pilicy – pierwsze w Polsce muzeum na wolnym powietrzu poświęcone rzece. Wędrując do Skansenu, a następnie zwiedzając jego teren, można podziwiać unikalne obiekty i eksponaty związane z historią rzeki, jej młynarstwem wodnym, a nawet wojennymi trofeami, w tym bunkrami. To żywe muzeum, które pozwala poznać historię i kulturę Pilicy wszystkimi zmysłami.
Groty Nagórzyckie: Podziemna Przygoda
Niedaleko Tomaszowa Mazowieckiego, w drodze nad Zalew Sulejowski, leżą Groty Nagórzyckie – sztuczne wyrobiska po dawnej kopalni piasku kwarcowego. Dziś to fascynująca podziemna trasa turystyczna o długości 160 metrów, którą zwiedza się z przewodnikiem. Wędrując oświetlonymi korytarzami, podziwia się przestrzeń podziemia, w tym imponującą „Salę Królewską” (30 metrów długości, 25 metrów szerokości i 3 metry wysokości). Ekspozycje z manekinami górników i „diabłem nagórzyckim”, wzbogacone efektami świetlnymi i akustycznymi, tworzą niezapomniane, immersyjne doświadczenie. To idealne miejsce na urozmaicenie pieszej wycieczki, zwłaszcza w deszczowy dzień.
Inowłódz: Zamek Kazimierza Wielkiego i Romański Kościółek św. Idziego
Warto również zaplanować pieszą wycieczkę do pobliskiego Inowłodza, oddalonego o około 17 kilometrów od Tomaszowa Mazowieckiego. Znajduje się tam Zamek Kazimierza Wielkiego, gotycka warownia z XIV wieku, która była jednym z niemal pięćdziesięciu murowanych zamków zbudowanych za czasów tego króla. Chociaż dziś to ruiny, częściowo zrekonstruowane, spacer po ich murach i wejście na zamkową wieżę to prawdziwa podróż w przeszłość.
Niedaleko zamku, na niewielkim wzgórzu, stoi uroczy Kościół św. Idziego, romańska świątynia z końca XI wieku, wzniesiona na polecenie Władysława Hermana. Kościół ten pełnił również funkcje obronne i jest jednym z najstarszych w Polsce. Ze wzgórza rozciąga się piękny widok na okolicę, co czyni to miejsce idealnym punktem widokowym po pieszej wędrówce.
Praktyczne Wskazówki dla Wędrowców
Planując pieszą wycieczkę po Tomaszowie Mazowieckim i okolicach, warto pamiętać o kilku praktycznych aspektach:
- Dostępność szlaków: Większość szlaków jest dobrze oznakowana i dostępna dla osób o różnym stopniu sprawności fizycznej. Warto jednak sprawdzić mapy i opisy tras, aby wybrać te najlepiej dopasowane do swoich możliwości.
- Sezonowość: Region jest piękny o każdej porze roku. Wiosną zachwyca budzącą się do życia przyrodą, latem oferuje orzeźwienie w cieniu drzew i nad wodą, jesienią mieni się paletą barw, a zimą, choć niektóre odcinki mogą być trudniejsze, Niebieskie Źródła prezentują się wyjątkowo magicznie.
- Wyposażenie: Niezależnie od pory roku, zawsze warto mieć ze sobą wygodne buty trekkingowe, odpowiednią odzież, wodę i prowiant. W niektórych miejscach, jak Niebieskie Źródła, brakuje punktów gastronomicznych w bezpośrednim sąsiedztwie.
- Informacja Turystyczna: W Tomaszowie Mazowieckim, np. przy Placu Kościuszki, można uzyskać wszelkie niezbędne materiały promujące miasto, w tym mapy szlaków.
- Noclegi i Gastronomia: W Tomaszowie Mazowieckim i okolicach znajdą Państwo liczne obiekty noclegowe, od hoteli po pensjonaty i gospodarstwa agroturystyczne. Baza gastronomiczna jest również dobrze rozwinięta, oferując zarówno tradycyjne dania regionalne (jak Zalewajka czy Kluski Tarte z Omastą), jak i kuchnię międzynarodową.
Tomaszów Mazowiecki i jego okolice to prawdziwa perła dla miłośników pieszych wędrówek. Od pulsujących Niebieskich Źródeł, przez historyczne zakamarki Skansenu Rzeki Pilicy i Grot Nagórzyckich, po majestatyczne ruiny zamku w Inowłodzu – każdy szlak to nowa opowieść, nowe widoki i nowe doświadczenia. To region, który zaprasza do aktywnego odkrywania, oferując niezapomniane chwile w otoczeniu pięknej przyrody i bogatej historii. Przyjedźcie i przekonajcie się sami, jak wiele do zaoferowania ma serce Polski!
